Sezgicilik, akıl ve deneyim ekseni üzerinde gelişen ve bilginin kaynağında sezginin olduğunu öne süren görüş olarak karşımıza çıkar. Bu görüşün ideal temsilcisi ise, Fransız düşünürü Henri Bergson’dur.
Bergson (1859-1941) aslında bilgi görüşünde, iki tür bilgi biliş tarzı arasında bir ayrım yapar, kuru bir akılcılık ve bilimciliğe karşı çıkan akılcılık, ilk bilgi deneyime ama özellikle de akla dayalı, kavramsal, analitik ve rasyonel bilgiye karşılık gelir. Bu tür bir bilgi, onun bakış açısından bilimsel bilgidir. Bergson, bilimi reddetmez fakat kavramların sürekli ve dinamik olan gerçekliği statik hale getirmek ve bölmek suretiyle çarpıttığını öne sürer.
Kavramsal ya da rasyonel bilginin temelinde olan, zeka ya da akıl semboller yardımıyla bilir. Bu nedenle, o ancak göreli bilgileri gerçekliğin aslını değil de sadece şemasını ya da dış kabuğunu verir. Bu bilginin sınırlı ve eksik olabileceğini öne süren Bergson, bundan dolayı bilimsel bilginin en önemli bilgi türü olduğu görüşüne karşı çıkar.
Bergson ile Sezgicilik
Bergson, analitik bilginin karşısına sezgiyi geçirir. Gerçekliğin bizatihi kendisini veren sezgi, kavramsallaştırılabilen bir bilgi değildir. Gerçekten de sezgiyi “kişinin kendisini nesnenin içine, onda, ona özgü olanla ve dolasıyla ifade edilemez olanla karşılaşmak için, taşıdığı bir sempati” olarak tanımlayan Bergson “biricik” olan gerçeklikle ilgili hakikatlerin kavramsal yolla söze dökülemez, ifade edilemez doğrular olduğunu dile getirir. Ona göre, sezgi, bize gerçekliğin şemasını değil de bizzat kendisini bilme imkanı verir. Sezginin, bizi nesnenin etrafında dolandırmadan, doğrudan içine yönelttiğini, nesnede biricik olan ve kavramsallaştırılamayan şeyi elde etmemizi sağladığını söyler.
Sezgi, bizi gerçek süre ve oluşun içine çekerek onun ele geçirilmesine yardımcı olur. O sembolleri bir kenara bırakarak, doğrudan temas yoluyla bilgi elde etme yetisidir. Sezgi, akıl ya da zekanın yapamayacağı bir şeyi başarır. Sezgi, insanı faydacı görüşlerden bağımsız olarak, dünyanın içerisine taşır. Sezgi bize duyusal olmayan gerçeklikle dolaysız, yani soyutlamalardan bağımsız bir temas imkanı sağlar.
