Psikolojinin alt dalları, psikolojinin inceleme alanının oldukça geniş olduğunu gösterdiği gibi doğru şekilde analiz edebilmek ve daha etkin sonuçlara ulaşabilmek adına gereklidir. Böylece, psikologlar, insan zihni ve davranışlarının birden fazla noktasına odaklanabilirler. Böylece farklı odaklar, psikolojinin alt dallarını oluşturur.
Psikolojinin alt dalları nelerdir?
Psikolojinin alt dalları; biyolojik psikoloji, bilişsel psikoloji, gelişimsel psikoloji, kişilik psikolojisi, klinik psikoloji, eğitim psikolojisi, sosyal psikoloji, kültürel psikoloji, endüstri ve örgüt psikolojisi, nöropsikoloji, kantitatif psikoloji- psikometri.
Biyolojik Psikoloji:
Biyolojik psikoloji ya da diğer adıyla fizyolojik psikoloji, bedendeki fizyolojik süreçler, hormonal sistemler ve beynin işleyişini, davranışları ile zihinsel süreçleri açıklamak için kullanılan bir alt daldır. Özellikle, genetik faktörlerin, kişilik ve davranışlarımızla olan bağlantısı ve organlarımızın stresle başa çıkmasındaki rolü gibi konular, ilgili alana girer.
Bilişsel Psikoloji
Psikolojinin alt dalları kategorisine dahil olan bilişsel psikoloji, çeşitli zihinsel süreçleri içerir.
Bilişsel psikologlar;
- Algılama, öğrenme, hafıza, zeka, bilinç gibi zihinsel süreçler ve yetilerle ilgilenirler.
Aynı zamanda, bu alanda çalışan psikologların karşılaştıkları değişik durumlarda mevcuttur. Örneğin insanların, çevrelerindeki bilgileri algılama esnasında, çeşitli yanılsamalar yaşamları dikkate alınır.
- Her defasında, aynı resme bakmamıza rağmen, aynı görüntüyü algılayamayabiliriz.
- Bu durum, beynimizin algılama esnasında uyaranları nasıl zihinsel olarak değiştirebildiğine işaret eder.
Bilişsel psikologlar, gözle görülemeyen zihinsel süreçleri, gözlemlenebilen tepki ve davranışlar üzerinden anlamaya çalışırlar. Mesela; bir kişinin kendisine yöneltilen bir soruyu duymasıyla yanıt vermesi arasında geçen süreyle, direkt olarak gözlemlenemeyen bilişsel süreçler, bilişsel psikologların araştırma konularına dahildir.
Gelişimsel Psikoloji
Gelişim psikologları, insanların zihinsel süreç ve davranışlarının hayat boyu nasıl değiştiğini incelerler. Doğumdan ileri yaşlara kadar insanların, zihinsel yetilerinin hangi sebeplerle ne şekilde değiştiğini ve bu değişimlerin nasıl sonuçlara yol açtığını anlamaya çalışırlar.
- Bu alandaki çalışmalar; bağlanma, çocuk bakımı, ergenlik dönemindeki değişimler, ileri yaşlarda hafızadaki değişimler, yaşlı bakımına kadar oldukça geniş bir yelpazeye sahiptir. Aynı zamanda, geniş bir alanı kapsayan gelişimsel psikoloji çalışmalarından elde edilen sonuçlar, farklı uygulamalarda da kullanılabilir.
- Gelişim psikologları, özellikle; çocukluk dönemi ve bu dönemdeki deneyimlerin, kişinin erişkin hayatına etkileri ile ilgilenir. Örneğin, bebeklik döneminde anne ile çocuk arasındaki bağlanmanın, çocuğun erişkin olduktan sonraki ilişkilerine nasıl yansıdığı gibi konularda, sorular soran ve bu alanda çeşitli araştırmalar yapan bir alandır.
Kişilik Psikolojisi
Kişilik psikolojisi, bireyleri birbirinden ayıran kişilik özellikleri üzerine yoğunlaşır. Kişilik psikologları, insanların karakter özelliklerini anlayabilmek adına, çeşitli testler geliştirir.
- İlgili testler; bireylerin, dışa dönüklük, yeniliğe açıklık, duygusallık vb. gibi çeşitli kişilik özellikleri üzerine yapılır. Böylece, bireyin karakterini oluşturan ilgili etkenleri, ne düzeyde taşıdığı test edilebilir.
- Aynı zamanda, başkalarına ön yargıyla yaklaşma, stresle baş edebilme, depresyon riski gibi pek çok, konuyla ilişkisini incelerler.
- Kişilerarası farklılıklara yoğunlaşan psikologlar, zeka üzerine de çalışmalar yapmaktadır.
Klinik Psikoloji
Klinik psikologlar, zihinsel hastalıkların nedenleri ve tedavileri üzerine araştırmalar yaparlar. Böylece hastalara sorunlarının üstesinden gelmelerinde yardımcı olurlar.
- Depresyon, şizofreni gibi birçok psikolojik sorun ve hastalığın, genetik ve çevresel faktörlerle ilişkisinin araştırılması, en etkili tedavi yöntemlerinin geliştirilmesinde kullanılır.
Eğitim Psikolojisi
Eğitim psikolojisi, psikolojinin öğretme ve öğrenme süreçleri üzerine yoğunlaşan bir alt dalıdır. Bu alandaki psikologlar, özellikle; öğretim tekniklerinin geliştirilmesi, okul terk oranlarının düşürülmesi, öğrenimin en etkili şekilde gerçekleşmesi gibi konular üzerinde çalışmalar yaparlar.
Aynı zamanda, IQ ölçümü, öğrencilerdeki öğrenim güçlüklerinin tespit edilmesi ve öğrencilerin okuldaki memnuniyetlerinin artırılmasıyla da ilgilenirler.
Sosyal Psikoloji Nedir?
Sosyal psikoloji, insanların birbirilerini nasıl etkilediklerini, birbirleriyle olan ilişkileri ve grup içindeki davranışlarını inceler.
- Grupların insanların tutum ve davranışlarına etkilerini
- Önyargı
- Kişiler arası ilişkiler
- İkna, iletişim
Örneğin, ikna üzerine çalışan sosyal psikologlar, sigarayı bırakma gibi konularda insanlar üzerinde en etkili olacak mesajlar ve kampanyalar üzerine araştırmalar yapabilirler. Ki!.. Aslında bu noktada, sosyal psikologların, birey bazlı düşünmesi ve gelişim-kişisel-bilişsel gibi psikolojinin birçok alt dalı ile beraber çalışmalı ya da bakışını, bu yönde genişleterek çalışmalarını yapması daha doğru sonuç vereceği de söylenebilir.
- Gruplar arası ilişkilerle ilgilenen, sosyal psikologlar ise insanların, aidiyet hissettikleri; milliyet, cinsiyet gibi grupların davranışlarını ve başkalarına yaklaşımlarını nasıl etkilediğini araştırabilirler.
Kültürel Psikoloji
Kültürel psikoloji, kültürlerin insanları nasıl şekillendirdiğini ve düşünce ile davranışlarına nasıl yansıdığını ele alır. Farklı kültürlerdeki yaşayış şekilleri, normlar ve gelenekler, insanların psikolojik süreçleri yaşayışını farklılaştırmakta ve davranışlarına yansıtmaktadır.
- Kültürel psikolojinin ortaya çıkışıyla, kültür ve psikoloji ilişkisi önemsenmeye başlanmıştır. Amerika, Avrupa kültürlerinden farklı kültürlerde, yetişen insanların psikolojik olguları üzerine çalışılmalar yapmaktadır.
Endüstri ve Örgüt Psikolojisi
Endüstri ve örgüt psikologları, insanları iş ortamında incelerler. Liderlik, verim, performans, işten alınan tatmin, motivasyon, ekip çalışması gibi konularda araştırmalar yaparlar.
- İlgili psikologların çalışmalarından işyerleri; performans ve verimi artırma, çalışanlarına etkili eğitimler verme, çalışan memnuniyetini artırma gibi alanlarda da yararlanmaktadır.
Nöropsikoloji
Nöropsikoloji, beyin ve davranış ilişkisine yoğunlaşarak, beynin ve sinir sisteminin, insan davranışındaki rolünü araştırır. Psikolojinin alt dalları skalasında önemli ve geniş araştırma alanıdır.
- Çeşitli kaza ya da hastalık sonucu, beyinlerinin belirli bölümleri hasar gören bireyler üzerine çalışan nöropsikologlar, rehabilitasyon programlarının oluşturulması ve uygulanması ile de ilgilenirler.
Kantitatif Psikoloji- Psikometri
Kantitatif Psikoloji-Psikometri; ölçümleme, araştırma dizaynı ve istatistiksel analiz gibi konular üzerinde inceleme yapar ve psikolojinin alt dalları kapsamında yer alır.
İnsan özelliklerinin ölçülebilmesi adına, çeşitli metotların geliştirilmesi, psikoloji süreçlerin matematiksel olarak modellenmesi, veri analizi gibi konular, kantitatif psikologların ilgi alanına girer. Ayrıca kantitatif psikologlar, yeni ve etkin araştırma metotları geliştirilmesi üzerine de çalışmaktadırlar.
Psikolojinin Uygulamalı Alt Dalları
Uygulamalı olarak gerçekleşen, psikolojinin alt dalları ise; psikolojik danışmanlık, adalet, sağlık gibi alanları inceler.
- Psikolojik danışmanlık, klinik psikolojiye yakın bir alandır, fakat bu alan sadece terapiyi içerir.
- Adalet alanında görev alan psikologlar ise; adli süreçlerin psikolojik yönüyle ilgilenir. Bu alanda çalışan psikologlar, özellikle suç davranışları, suçlu psikoloji ve suç araştırmaları üzerine yoğunlaşır. Ayrıca hükümlü ve cezaevi çalışanlarının psikolojilerine yoğunlaşabilir ve dava süreçleri üzerine çalışabilirler.
- Sağlık psikologları ise toplum sağlığını destelemek ve sağlıksız davranışların azaltılmasını sağlamak adına çalışırlar. Zararlı madde kullanımının azaltılması, düzenli sağlık kontrollerinin artırılması, kanser, kalp krizi gibi sağlık riskleriyle mücadele gibi çeşitli toplum sağlığıyla ilgili alanlar, bu kapsama girer.
[…] Psikolojinin Alt Dalları […]