Ekolojik sistemler kuramı, farklı çevresel unsurlara, bu unsurların etkileşimlerine ve çocuk gelişimine doğrudan ve dolaylı etkilerine odaklanır.
Urie Bronfenbrenner’in (1979) geliştirdiği ekolojik sistemler kuramı ve Ekolojik Sistem Modeli’nde çocuğun gelişimini etkileyen çevresel bağlamlar, iç içe geçen kaplar gibi küçükten büyüğe doğru sıralanan beş sistem halkası ile tanımlanır.
- Çocuğun içinde olduğu halka “mikrosistem”dir.
Burada aile, okul, yaşanılan yakın çevredeki akran ve oyun ortamları gibi çocuğun çok zaman geçirdiği bağlamlar yer alır.
- Mikrosistem, çocuğun gelişiminde en fazla etkiye sahiptir.
- “Mezosistem, mikrosistemde yer alan farklı gelişimsel bağlamların birbirleriyle ilişkisini anlatır. Çocuk için en anlamlı bağlamlar arasındaki ilişkiler, çocuğun gelişiminde önemli rol oynar.”
Örneğin aile-okul arasındaki iletişim, iki bağlamdaki değer ve davranış beklentilerinin uyum içinde olması, bir bağlamda öğrenilen davranışların, diğer ortamlara da aktarılması mezosisteme örnek olarak verilebilir.
Ekolojik Sistemler Kuramı: Ekosistem özellikleri
Ekosistem, çocuğun içinde yer aldığı bir sistem değildir, ama çocuğun mikrosistemindeki işleyişiyle ilişkilidir.
- Aile bireylerinin iş yerleri, örneğin ebeveynin çalışma koşulları, iş yerinde yaşadığı stres…
- Sağlık hizmetleri, (bunların yaygınlığı, aile için hizmetin ulaşılabilirliği, ekosistemdeki bazı yapılardır.
Çocuğa uzak olan, Makrosistem’de kültürel değerler, inanç sistemleri, ideoloji ve gelenekler yer alır.
Halkaların hepsini içine alan “kronosistem” ise yaşanılan zaman dilimini, o yaşam dilimini betimleyen özellik ve olayları (sanayileşme devrimi dönemi, çiçekler çocuklar dönemi, bilgisayar çağı vb.) anlatır.
- Tüm bu sistemler arasında karşılıklı bir etki vardır.
Bronfenbrenner, sonraları kuramını yenileyerek, yeni Biyoekolojik Model’inde, tüm sistemin ortasında olan ve farklı ekolojilerle etkileşen çocuğun, mizaç gibi biyolojik temelli özelliklerine de yer vermiştir.
Bronfenbrenner’in kuramı, gelişimi açıklamada çevresel etkilerin birbirleriyle ve çocukla etkileşerek gelişimi, nasıl etkilediğine dair detaylı analizler sunmaktadır. Bu yönüyle çocuk ve ergen gelişimini destekleme programlarının içeriğine yönelik yararlı bilgiler ortaya koyar.
