Beyincik, beyin sapının arkasında yerleşmiş ve beyin sapıyla bağlanmıştır. Beyinciğin dengenin sağlanması ve göz hareketlerinin kontrolünde önemli bir rolü mevcuttur. Ayrıca beyin kabuğu tarafından yapılması planlanan hareketler gerçekleştirilen hareket arasındaki hataları saptayıp, hareketin hız, sınır ve kuvvet yönünde kontrolünü sağlar. Bu nedenle serebellum etkilendiği hastalıklarda, hareket sırasında ortaya çıkan, denge bozukluğu, hareketlerde sınırı aşma, hareketleri yavaş ve düzensiz yapma ve titreme gibi belirtiler görülür. Alkolün denge bozucu etkisi, serebellum üstündeki etkisinden kaynaklanır.
- Alkol testlerinde şoförlerin düz çizgi üzerinde yürütülmeleri temelde, serebellumlarının etki altında olup olmadığının bir testidir. Serebellum, özellikle bir saniyeden kısa sürelerin zamanlanmasında ve davranışa uyarlanmasında önemli bir yere sahiptir.
Serebellum, tekrarlayan hareketlerin öğrenilmesinde de etkin bir bölgedir. Örneğin dans etmek, müzik aleti çalmak ve atletik aktiviteler sırasında, ortaya konulan iyi öğrenilmiş, birçok hareket serebellumdaki sinirsel ağlara dayanır. Bu nedenle serebellum hasarı yeni motor becerilerin öğrenilmesini zorlaştırır.
Bazal Gangliyonlar
Bazal gangliyonlar, bazıları kendi içinde alt gruplara ayrılan, 4 ana yapıdan oluşur.
- Striatum
- Pallidum
- Subtalamus
- Substantia Nigra
Striatum ve pallidum, ön beyinde yer alırken subtalamus ve substatia nigraa beyin sapının en üst kısmında yer alır. Bazal gangliyonların beyin kabuğu, talamus ve kendi aralarında kurdukları bağlantılarda kullanılan temel Nörotransmiterler: Glutamat, GABA, dopamin ve asetilkolindir.
- Dopamin beyin sapında bulunan, substantia nigradan striatuma giden sinir liflerinden salgılanır ve hareketin kontrolü için, önem taşır. Dopamin salgılayan hücrelerin hasarı, başka bir ifadeyle, striatumda dopamin eksikliği Parksinson hastalığına neden olur. Parkinson hastalığının en belirgin bulguları kaslarda sertlik, harekete başlamada güçlük ve serebellum bozukluklarından farklı olarak dinlenme durumunda ortaya çıkan titremedir. Parkinson hastalığında ilaç tedavisi olarak, dopaminin sentezlendiği bir ön madde olan L-DOPA verilir.
Bazal gangliyonların kesin işlevleri tam olarak bilinmemekle beraber, hareketin planlanması ve programlanmasında beyin kabuğu faaliyetlerine yardımcı bir sistem olarak çalıştığı bilinir. Hareketin zamansal, boyutsal ve motivasyonla ilişkili öğelerinin bütünleştirilmesinde etkin bir sistemdir.
- Bazal gangliyonlar ayrıca, ardışık hareketlerin gerektiği motor becerilerin öğrenilmesi sürecinde rol oynar. Motor işlevlerin yanı sıra bazal gangliyonlar; planlama, dikkat, duygu-durum ve güdülenme gibi bilişsel ve duygusal süreçleri düzenleyen sinir ağlarının içinde yer alır.
Bazal gangliyonların bir bölümü, (iç bölüm) motivasyonla ilişkilidir ve limbik sistemin içinde kabul edilir. Bu bölgedeki nöronlar beyin sapında yerleşmiş dopamin salgılayan farklı bir nöron grubu tarafından kontrol edilir.
