Bilim dalı olan Psikoloji incelemeleri ve araştırmalarında, bilimsel yöntem adımları takip edilir. Genel anlamda bilimsel yöntem uygulamaları aynı şartlar doğrultusunda ilerliyor olsa da incelenen dalına göre farklılık gösterebilir.
Bilimsel Yöntem Özellikleri;
- Bilimsel yöntem ampirik bilgi sağlar. Sorulan sorulara cevap ararken, sezgiler ya da sağduyu öne çıkmaz, duyular ile algılanabilen deneyime dayalı veriler toplanır. Daha sonra ise ilgili veriler analiz edilir ve sonuca ulaşılmaya çalışılır.
- Ampirik bilgiye, bilimsel yöntemin sistematik özelliği doğrultusunda ulaşılır. Bilimsel metodun uygulanmasındaki gidilecek yol önceden belirlenmiştir.
- Rasyonel ve sistematik işlemler dizisine ve uygulanacak olan adımların tamamına araştırma denir.
- Ampirik bilgi sağlayan ve sistematik bir yol izleyen bilimsel yöntem, nesneldir. Araştırmacı kişisel tercih ya da yargılarından yola çıkarak sonuca ulaşmaz, objektif şekilde ölçtüğü verilerin analizi sonucunda ilgili sonuca ulaşır. Nesnelliğin keskin bir şekilde belirtilmesi adına, araştırmacılar makalelerinde, kavramları nasıl tanımladıklarını ve ölçtüklerini açık bir dil ile ifade ederler. Böylelikle aynı çalışmayı tekrarlamak isteyen, başka bir araştırmacı da aynı tanım ve ölçüm uygulamaları ile sonuçların doğruluğunu test edebilir.
- Sınanabilir ve yanlışlanabilir özelliğe sahiptir.
İlgili yöntemler ile ampirik veri toplanamayan ve test edilemeyen sorular, bilimsel soru olarak kabul edilmez.
Örneğin; mutluluğun kalıcı formülü var mıdır? Sorusu, bilimsel yöntemler ile ulaşılabilecek bir sonucu bize sunmaz. Fakat yaş gruplarına ya da kitlesel, kültürel-ekonomik duruma göre yapılan testlerde, ”sizce mutluluk nedir?’’ sorusu ampirik bilgi sunabilir.
Aynı zamanda araştırmacı, bir çalışma sonucunda verdiği cevapların, her zaman yanlışlanabileceğini kabul eder.
İlgili -yanlışlanabilme- farklı gruplar ya da değişik metotlar ile yapılan bir çalışma olabileceği gibi, ölçülen olayın değişmesi nedeniyle de olabilir.
- Bu noktadan da ulaştığımız gibi, bilimsel yöntemle elde edilen sonuçlar her daim için geçici olduğu gibi yeni bilgiler ışığında sürekli kendini yeniler ve hatalarını düzeltir.
- Bilimsel yöntemle varılan bilgiler, genelleştirilebilir. Tek bir bireyi değil, bireyleri anlamaya odaklanır.
Örneğin; hafıza sistemlerini araştıran bir çalışmanın sonuçları, ilgili çalışmaya katılan bireylerin hafızaları ile sınırlı kalmamalıdır. Amacı genel anlamda, herhangi bir hafıza sorunu olmayan kişilerin hafıza sistemlerini anlamak olmalıdır. Fakat bireysel yöntemle elde edilen bulguların her bireye de aynı şekilde uygun olacağı düşünülmemelidir.
Çünkü ölçülen her bir kavram ve olgu için, ilgili kişilerin boyu vb. fiziksel özellikleri ya da kaygı durumları benzeri soyut durumlar mevcut olabileceği gibi, kişisel farklılıklar olacaktır. Bilim bu kişisel farklılıklardan yola çıkarak, kavramları ve aralarındaki ilişkileri anlamaya çalışmalıdır.
Bilimsel yöntemin özellikleri sonucunda, bilimsel yöntem; bir konu ya da olay hakkında güvenilir ve genelleştirilebilir veri tabanı oluşturacak bilgiler üretmeye yarayan bir yöntemdir, diyebiliriz.
Bilimsel yöntem adımları, eleştirel bir düşünce tarzı gerektirir. Eleştirel düşünce, verileri olduğu gibi kabul etmek yerine, dünyayı anlamada aktif bir rol edinilmesini esas alır.
- Eleştirel düşünce: Sürekli soru sorma, akıl yürütme, analiz ve değerlendirme gibi zihinsel süreçlerden oluşan düşünme biçimidir.
- Sosyal bilimciler, bu yöntemi insan davranışı ve sosyal olguları anlamak, açıklamak ve sosyal problemleri çözmek adına kullanırlar.
Doğal bilimler: Fizik, kimya, biyoloji gibi doğa olaylarını çalışan bilim dallarından oluşur.
Sosyal bilimler: Psikoloji, sosyoloji, ekonomi gibi insan davranışlarını ve sosyal toplulukları çalışan bilim dallarıdır.
Hipotez ve Kuram Nedir?
Hipotez: İncelenmekte olan olaylar arasındaki ilişkileri ve ilgili olayların nedenlerini geçici olarak açıklayan fikirler, yargılar ya da tahminlerdir. Hipotezler, yapılan çalışmalar sonucunda, doğrulanır ya da çürütülür.
Kuram-Teori: Bir olguyu ya da olgular arasındaki ilişkiyi sistematik bir biçimde açıklayan, genel bilgi ve açıklama düzenine denir. Kuramlar, çeşitli çalışmalarda test edilen birbirleriyle ilişkili hipotezlerin desteklenmesi sonucu oluşturulur. Olguları açıklamakta ya da yordamakta (tahmin etmek) adımında kullanılırlar. Ayrıca her yeni çalışmada test edilen hipotezler, var olan kuramlardan yola çıkarak oluşturulur.
- Bilimsel yöntem; kuramların sürekli test edilip desteklenerek kuvvetlendirilmesini veya var olan olguları kapsayacak şekilde güncellenmesini ya da çürütülmesini gerektirmektedir.
Psikoloji biliminde ulaşılan kuramlar: Bilimsel yöntemler ile yapılmış çeşitli araştırmaların sonuçları bir araya getirilir ve psikolojik olguları açıklayan kuramlar oluşturulur.
Bilimin Amaçları
Bilimin genel anlamda, dört temel amacı bulunmaktadır.
- Betimleme-Tanımlama
- Yordama-Tahmin etme
- Açıklama
- Değiştirme
Betimleme en basit amacı olarak belirtilir. Olguların ve olayların sadece tarif edilmesini gerektirmektedir.
Yordama ise; olguların birbirleriyle olan sistematik ilişkilerini belirledikten sonra, meydana gelişleri hakkında tahmin yürütebilmeyi mümkün kılar.
Açıklama; bir olgunun meydana gelmesinin nedenlerini belirlemeyi amaçlar. Değiştirme ise, olguların oluşmasını kontrol etme ve değiştirme anlamına gelir.
Psikologlar, yaptıkları bilimsel araştırmalar ile insanların davranış ve zihinsel süreçlerini; betimlemeye, yordamaya ve açıklamaya çalışırlar. İlgili bilimsel çalışmalar sonucunda aynı zamanda, elde edilen bilgileri ile kişilerin, sosyal grupların sorunlarını gidermede, problemli gördükleri davranışlarından kurtulmalarına yardım etmekte de kullanılır. Aynı şekilde yeni davranışlar edinmelerini sağlamalarında yardımcı olma adımında uygulanır. İlgili bilimsel çalışmalar ile edinilen bilgiler, bireylerin daha iyi bir yaşam sürmelerini sağlama konusunda da kullanılır. Tabii bu noktada, bireyin istekli ve azimli olması önem teşkil eder.
Yani kısaca, birey psikolojisi inceleme ve ilerleme adımlarında, bireysel psikoloji farkındalığı önem taşır. Bu sebeple ile psikoloji rahatsızlıklarında, gidilen adımlara artı veriler eklenmesi gerekir. Bireyin içinde bulunduğu durum -kişisel bağlantı noktaları doğrultusunda ele alınmalıdır.
