Etolojik kuram, insan davranışının biyolojik temellerine vurgu yapan bir yaklaşımdır.
- Etoloji, evrim süreçlerinin türe özgü davranışları nasıl şekillendirdiğini inceleyen bir bilim dalıdır.
- Etoloji bilim dalıyla ilgilenen bilim insanlarına Etolog denir, Etologlar da Sigmund Freud gibi erken deneyimlerin önemli olduğuna inanırlar.
Etolojik yaklaşıma göre, bazı davranışların gelişimi için “kritik dönem”ler vardır.
Kritik dönem, gelişen organizmanın, yaşam evresinin kısa bir parçasında çevredeki spesifik etkilere benzersiz şekilde, açık ve duyarlı olduğu dönem olarak tanımlanır.
- Kritik dönemde, bu önemli çevresel unsura maruz kalmazsa gelişim için şart olan deneyim, organizma için oluşmayacağına inanılmaktadır. Ve organizmanın gelişimi geri döndürülemez şekilde olumsuz etkileneceği düşünülür.
Bununla ilintili olan bir başka kavram, “hassas dönem” kavramıdır.
- Hassas dönem, belli beceri ve davranışların ortaya çıkması için, kişinin özellikle belli çevresel etkilere daha duyarlı olduğu zaman dilimini anlatır.
Kişi, bu çevresel unsurlara hassas dönemde, maruz kalmazsa sağlıklı gelişimi, bundan olumsuz etkilenecektir, ancak bu durumun geri döndürülmez olmayacağı anlamına gelmez. Yani ilgili etkileşim olumlu anlamda dönüşüm yaşayabilir.
- Bu önemli çevresel unsurlara, başka bir zaman diliminde maruz kalma durumu daha az olmakla birlikte etkili olacaktır ve bireyin gelişimini şekillendirecektir.
Etolojik kuram: Hassas Dönem
Kritik dönem kavramı, hayvan gelişimini açıklamada geçerliyken, hassas dönem, insan gelişimini açıklamada çok daha doğru bir tanımlamadır.
- Etologlar, insan yavrusunun, hayatta kalmasını ve normal gelişimini destekleyici önceden programlanmış pek çok davranış sergilendiğine inanmaktadırlar.
John Bowlby (1969), bu yaklaşıma dayanarak, “Bağlanma Kuramını” geliştirmiştir. Bağlanma kuramı, Freud’un görüşünden esinlenerek ilk yaşlardaki ebeveyn-çocuk ilişkisinin sosyal ve duygusal gelişim için, çok önemli olduğunu önermiştir ve bunun gelecekteki ilişkilere de etki ettiğini savunmuştur.
Etolojik kuram canlının ilk dönemlerini ele alan bir açınlama yapsa da anlamsallığı açısından etkileşimi tüm dönemleri içerir, bu yüzden inceleme ve değerlendirme kategorisinde gelişim dönemleri de göz önünde bulundurularak geriye dönük- yansımaları ele alınır.
