Psikososyal gelişim kuramı, Psikanalitik kuramından hareketle Erik H. Erikson (1963) oluşturmuştur. Sosyal gelişim araştırmalarında önemli bir yere sahiptir.
Erikson kuramında, her ne kadar Freud’un pek çok fikrini kabul etse de klasik psikanalitik kuramdan üç önemli noktada ayrışır.
- Erikson, çocuğun, pasif biyolojik dürtülerin esiri olan ve ebeveynleri tarafından şekillendirilen bir varlık değil, çevresine nasıl uyum sağlayacağını araştıran, meraklı, aktif bir araştırmacı olduğunu savunur.
- Çocuk her bir gelişim döneminin gerekliliklerine başarıyla uyum göstermek ve normal gelişimi tamamlamak adına sosyal gerçeklerle baş etmek zorundadır.
- İkinci fark ise; Freud’a kıyasla Erikson, cinsel dürtülere daha az, sosyal ve kültürel-sosyal talepler arasındaki etkileşimin bir sonucu olarak görür.
- Üçüncü fark ise, Erikson’a göre, gelişim tüm yaşam boyu devam eder. Erikson, insanın yaşamı boyunca sekiz temel kriz ya da çatışmadan geçtiğine inanır. Her yeni gelişim döneminde, kişi yeni talepler ve ilişkilerle karşılaştığında yeni bir ikilem ya da çatışma ortaya çıkar.
- Kişi, tutarlı ve kalıcı bir kimlik duygusu geliştirebilmek adına, tüm yaşamı kapsayan bu sekiz dönemdeki farklı meseleleri başarıyla çözmek zorundadır.
Sosyal gelişim literatüründe, Erikson’ın Psikososyal Gelişim Kuramı, Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuram’ına göre, daha çok kabul görür. Bunun sebeplerinden biri, Erikson’ın, kuramında insanların rasyonel ve uyumlu doğasına vurgu yapması ve her bir gelişim dönemi için deneyimlendiği gözlemlenebilen sosyal çatışma ve kişisel ikilemler tanımlamasıdır.
Bir diğeri, yaşamdaki temel sosyal meselelerin pek çoğunun, örneğin bebeklikte duygusal gelişim, çocuklukta kendilik-kavramı gelişimi, ergenlikte kimlik gelişimi gibi, Erikson’ın psikososyal gelişim dönemlerinde yer bulmasıdır.
Ancak Erikson’un kuramı, gelişimin niçin ve nasıl gerçekleştiğini açıklamada muğlak ve yetersiz kaldığı için eleştirilmiştir.
- Kalıcı bir kimlik geliştirmek için ergen ne tür deneyimler yaşamalıdır?
- Özerlik ve girişkenlik için güven duygusu niçin önemlidir?
Erikson’ın kuramı, gelişimsel süreçleri anlamaya dair, bu gibi önemli soruların cevabında açıklayıcı değil, esasen betimleyici olduğu ifade edilir.
