Botanik, bitki bilimidir. Biyolojinin de bir kolu olan botanik, yenilenebilir, şifalı ve de zehirli bitkilerin tarih öncesinde ilk insanlar tarafından, tanımlama ve yetiştirme süreçleriyle gelişme göstermiştir. Biliminde en eski dallarından biri olma özelliğine sahiptir.
Botanikçi, bitki bilimcisi ya da fitolog, bu alanda uzmanlaşmış bilim insanıdır.
Botanik tarihine bakış
Erken, Ortaçağ, 20-21yy.
Botanik, orijinal adı Herbalizm, bitkilerin özellikleri doğrultusunda tıbbı alanda kullanma çalışmalarını içerir. Erken botanik bilgilerini Holosen dönemine kadar, 10.000 yıl öncesine değin sürdüğüne dair bilgiler mevcuttur.
Ortaçağ döneminde ise, Manastırlara bağlı fizik bahçelerinde tıbbi öneme sahip bitkiler yetiştirilmiştir.
Hatta 1540’lı yıllarından itibaren kurulan üniversitelere bağlı ilk botanik bahçelerinin de öncüleri olduğu bilinir. İlgili bahçelerin en eskilerinden birinin Padova botanik bahçesidir.
Bu tip bahçeler, bitkilerin akademik olarak çalışılmasını kolaylaştırmıştır.
Bahçelerde yetişen bitkiler hakkında dersler verildiği gibi tıbbi kullanımları da gösterilmiştir. Botaniğin büyümesini böylelikle akademik olarak desteklemişlerdir.
Botanik bahçeleri daha sonra Kuzey Avrupa’ya kadar yayılmış olup, bunlardan ilki 1621 yılında İngiltere’deki Oxford Üniversitesi Botanik Bahçesi’dir. Bu dönemlerde botaniğin tıbba bağlı kaldığı, bilimsel çalışmalarda beraber hareket edildiği belirtilir.
- Bitki koleksiyonlarını kataloglama ve açıklama çabaları, bitki taksonomisinin de başlangıcı olmuştur.
- Gerçekleştirilen bunca çaba ve emek, botaniği 1753 yılında, Carl Linnaues’un bugüne kadar kullanımda olan, ikili adlandırma sistemini geliştirmesine katkısı olduğu belirtildiği gibi tabii ki her dönemde bu alanda yapılan araştırma ve çalışmaların ilerlemesinde etkendir.
- 19yy. ve 20.yüzyılda bitkilerin incelenmesi için, optik mikroskopi ve canlı hücre görüntüleme yöntemleri, elektron mikroskobu, kromozom sayısının analizi, bitki kimyası, enzimlerin ve diğer proteinlerin yapısı ve işlevi dahil olmak üzere yeni teknikler geliştirilmiştir.
- yüzyılın son yirmi yılında botanikçiler, bitkileri daha doğru şekilde sınıflandırmak için;
- Genomik ve proteomik ve DNA dizileri dahil olmak üzere, moleküler genetik analiz tekniklerini kullanmaya başlamışlardır.
Modern botanik, bilim ve teknolojinin diğer alanlarının çoğundan daha geniş ve disiplinli bir konu alanını kapsar. Araştırma konuları arasında;
- bitki yapısı, büyüme, farklılaşma, üreme, biyokimya, birincil metabolizma,
- kimyasal ürünler, gelişme, hastalıklar,
- evrimsel ilişkiler, sistematiği, bitki taksonomisi çalışmaları yer alır.
- yüzyıl bitki bilimindeki baskın temalar,
- bitki hücrelerinin ve dokularının farklılaşması sırasında gen ekspresyonunun mekanizmaları ve kontrolü olan moleküler genetik ve epigenetiktir.
Botanik araştırmaları;
- temel gıda, kereste, yağ, kauçuk, lif, ilaç gibi malzemeleri,
- Modern bahçecilikte, tarım ve ormancılıkta, bitki çoğaltmada, ıslahta ve genetik modifikasyonda,
- İnşaat için kimyasalların, hammaddelerin sentezinde kullanmada çeşitli uygulamalara sahiptir.
- Enerji üretimi, çevre yönetimi ve biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesi konularını da içerdiği söylenebilir.
Botanik kelime anlamı
Botanik terimi, otlak, ot ya da yem anlamına gelen, Grekçe, Botavn- Botane, kelimesinden türetildiği bilinir.
Botanik, araştırma istatistik değerleri
Bitki bilimi botanik, geleneksel olarak mantarları ve algleri de içine alan bir bilim dalıdır.
- Günümüzde, botanikçilerin, 391.000’i damarlı bitki türü; yaklaşık 369.000 çiçekli bitki türü dahil inceleme gerçekleştirdiği belirtilir.
- 20.000’i kara yosunu olan yaklaşık 410.000 kara bitkisi türünü içerir. Tabii bu sayılar sadece belirli istatistikleri içerir. Zaman içinde keşfedilen bitki türleri arttığı gibi henüz keşfedilmeyi bekleyen bitki türleri olduğu da olasıdır
